Të menduarit kritik është një aftësi – një aftësi jashtëzakonisht e rëndësishme për zhvillimin e të rinjve. Nuk është diçka me të cilën keni lindur, por mund të mësohet, mësohet, zhvillohet dhe përmirësohet me kalimin e kohës. Mënyra më e mirë për të mësuar aftësitë e të menduarit kritik është me shembull. Dhe si çdo aftësi tjetër, këto kërkojnë praktikë për t’u zotëruar.
Nëse dëshironi që fëmijët tuaj (ose ju vetë!) të zhvillojnë aftësi të forta të të menduarit kritik që do t’i shërbejnë mirë gjatë gjithë jetës së tyre – dhe do t’i ndihmojnë ata të bëhen udhëheqës në komunitetet e tyre – këtu janë disa këshilla se si mund ta realizoni atë:
Inkurajoni pyetjet për çdo gjë, nga koha kur plehrat duhet të hiqen deri në arsyen pse po luftojmë luftëra jashtë shtetit;
Jepuni atyre mundësi për të mësuarin praktik;
Modeloni të jeni një mendimtar aktiv duke bërë pyetje dhe duke kërkuar përgjigje sa herë që është e mundur;
Ofroni mundësi për diskutim të hapur në mënyrë që ata të mund të ndajnë mendime dhe të mësojnë nga këndvështrimet e të tjerëve, si dhe nga perspektivat e tyre;
Merrni kohë një herë në javë ose më shumë, thjesht duke u ulur së bashku pa shpërqendrime (pa televizor) ku të gjithë ndajnë me radhë atë që kanë mësuar gjatë javës së tyre.
Sa më shumë të udhëheqni me të menduarit kritik, aq më kreativ do të bëheni.
Mendimi kreativ është aftësia për të menduar jashtë kutisë, për të parë një problem nga një këndvështrim i ri dhe për të dalë me një zgjidhje inovative.
Mendimi kritik është baza për të menduarit krijues, sepse zhvillon aftësinë tuaj për të menduar në mënyrë logjike dhe racionale.
Mendimtarët kritikë janë në gjendje të njohin dhe vlerësojnë argumentet, pretendimet, teoritë e kështu me radhë duke përdorur prova të bazuara në parimet e logjikës dhe jo në ndjenjat e brendshme ose bindjet personale. Ai gjithashtu përfshin aftësinë për të identifikuar gabimet logjike që mund t’ju largojnë nga e vërteta ose saktësia kur merrni vendime për çështje të rëndësishme në jetë (p.sh., politikë).
Të menduarit kritik është një aftësi e rëndësishme për t’u kultivuar tek fëmija juaj. Është një proces i analizimit dhe vlerësimit të informacionit, ideve dhe përvojave me standarde të larta saktësie, vërtetësie, rëndësie, qëndrueshmërie, qartësie dhe vlefshmërie logjike. Mendimi kritik mund të përdoret për të ndihmuar në zgjidhjen e problemeve ose për të marrë vendime të mira duke mbledhur të dhëna nga burime të shumta.
Si prindër ne duam që fëmijët tanë të kenë sukses akademik në shkollë, por gjithashtu të bëhen mendimtarë të pavarur që mund ta zgjidhin vetë problemin pa udhëzimin ose miratimin tonë. Kjo do t’i ndihmojë ata të bëhen të rritur të suksesshëm, të cilët janë në gjendje të marrin vendime të informuara për jetën e tyre ndërsa largohen nga shtëpia në moshën madhore ose krijojnë familje të tyre një ditë!
Megjithatë, të menduarit kritik nuk është diçka që ndodh thjesht natyrshëm; ajo kërkon praktikë si çdo aftësi tjetër do të kërkonte praktikë nëse do të donit ta përvetësoni shpejt – ose edhe fare!
Të menduarit kritik është një aftësi e rëndësishme drejtuese. Si udhëheqës, ju duhet të jeni në gjendje të mendoni në mënyrë kritike në mënyrë që të merrni vendime të mira.
Duke zhvilluar aftësi të të menduarit kritik, ju mund të merrni vendime më të mira që do të përfitojnë ekipin dhe organizatën tuaj. Mendimtarët kritikë janë gjithashtu në gjendje t’i zgjidhin problemet në mënyrë më efektive. Kjo është e rëndësishme pasi shumë çështje që lindin në organizata nuk mund të zgjidhen vetë pa ndihmën e të tjerëve që punojnë së bashku drejt një qëllimi të përbashkët.
Aftësitë e të menduarit kritik mund të përdoren kudo – edhe kur merrni vendime të shpejta për çështjet e jetës së përditshme si marrja e sendeve ushqimore ose vendosja e filmit që dëshironi të shikoni sonte me miqtë.
Të gjithë kemi hapësirë për t’u rritur në aftësitë e të menduarit kritik.
A jeni i hapur për të mësuar gjëra të reja? A jeni i gatshëm të bëni pyetje kur diçka nuk ka kuptim? Dhe a jeni i gatshëm të provoni ide të reja, edhe nëse ato nuk funksionojnë? Nëse po, atëherë çdokush ka potencialin për të përmirësuar aftësitë e tyre të të menduarit kritik.
Për t’i zhvilluar këto aftësi, duhet të jemi të qetë duke pranuar gabimet tona dhe të marrim përgjegjësi për to. Kjo mund të jetë sfiduese sepse kërkon që ne të pranojmë se ne kemi fuqinë – jo vetëm dikush tjetër!
Por marrja e përgjegjësisë është e rëndësishme sepse na ndihmon të marrim vendime më të mira për të ecur përpara.
Mendimi kritik i ndihmon njerëzit të vlerësojnë idetë e tyre dhe të të tjerëve.
Të menduarit kritik është një aftësi që mund të zhvillohet dhe përmirësohet me praktikë. Mendimtarët kritik vlerësojnë idetë e tyre, si dhe ato të të tjerëve, për sa i përket vlefshmërisë, qëndrueshmërisë dhe dobisë. Ata gjithashtu përpiqen të kuptojnë botën përreth tyre përmes vëzhgimit dhe analizës së kujdesshme. Përveç kësaj, mendimtarët kritikë janë në gjendje të marrin vendime më të mira, sepse ata kanë mësuar se si të mbledhin informacion nga shumë burime në mënyrë që të nxjerrin përfundime logjike për atë që po ndodh rreth tyre ose çfarë mund të ndodhë më pas. Më në fund, mendimtarët kritikë janë në gjendje për të komunikuar në mënyrë më efektive sepse ata e kuptojnë se si audienca e tyre do të reagojë ndaj llojeve të caktuara të mesazheve; kjo u mundëson atyre të krijojnë argumente që i godasin dëgjuesit si të arsyetuar mirë dhe jo si vetë-shërbyes ose të hulumtuar dobët – njësoj si politikanët që u drejtohen drejtpërdrejt emocioneve të votuesve në vend që të shpjegojnë pse planet e tyre do të funksionojnë mjaft mirë për të gjithë të përfshirë…
Njerëzit që mendojnë në mënyrë kritike janë më të aftë të mbajnë një mendje të hapur, edhe nëse kjo do të thotë të heqin dorë nga disa besime që janë të dashura për ta.
Të menduarit kritik është një aftësi që mund të mësohet. Është e rëndësishme të mbani një mendje të hapur dhe të jeni në gjendje të konsideroni ide të reja, edhe nëse ato bien në kundërshtim me besimet ose mendimet tuaja. Për shembull, do t’ju ndihmonte të mendonit në mënyrë kritike nëse mund ta shihni këndvështrimin tuaj si një nga shumë këndvështrime të mundshme. Në këtë mënyrë, edhe nëse nuk pajtoheni me pozicionin e dikujt tjetër për një temë (për shembull), do të dëgjoni atë që ata kanë për të thënë dhe do ta konsideroni këndvështrimin e tyre si pjesë të të kuptuarit tuaj të përgjithshëm të çështjes në fjalë.
Një mendimtar kritik është gjithashtu në gjendje të identifikojë gabimet logjike – mënyra se si argumentet mund të jenë mashtruese ose konfuze edhe kur përfundimet e tyre janë të sakta (ose të pasakta). Kjo do të thotë që një mendimtar kritik do të kujdeset jo vetëm për atë që thotë, por edhe për mënyrën se si e thotë atë: ai duhet ta formulojë argumentin e tij në atë mënyrë që të mos mashtrojë të tjerët që të besojnë gjëra që mund të mos jenë domosdoshmërisht të vërteta sipas logjikës!
Të mësuarit se si të mendojmë në mënyrë kritike mund të na ndihmojë të kuptojmë gjithçka.
Të menduarit kritik është një aftësi që mund të mësohet dhe të zbatohet në çdo situatë. Është e rëndësishme për t’i dhënë kuptim botës, dhe aq më tepër për t’i dhënë kuptim jetës.
Në këtë seksion do të shikojmë shembuj nga jeta e përditshme ku mendimi kritik është i dobishëm për të na ndihmuar të kuptojmë botën përreth nesh, si ndryshon me kalimin e kohës, si lidhet me njerëzit dhe grupet e tjera përreth nesh dhe se si veprimet tona ndikojnë te të tjerët.
Të menduarit në mënyrë kritike kërkon shumë ndershmëri dhe përulësi, si me veten ashtu edhe me të tjerët.
Mendimi kritik, në shumë mënyra, ka të bëjë me ndershmërinë. Me veten dhe të tjerët. Aftësia për të qenë të sinqertë me veten ju ndihmon të dalloni kur nuk dini diçka ose jeni gabim për diçka – dhe më pas të jeni në gjendje ta pranoni atë. Gjithashtu ju ndihmon të kuptoni se ndonjëherë ajo që mendoni se mund të jetë e vërtetë nuk është aspak e vërtetë.
Aftësia për të ndarë me ndershmëri mendimet dhe perspektivat tuaja me të tjerët është thelbësore për mendimtarët kritikë – veçanërisht kur ata janë duke punuar në zgjidhjen e problemeve në grupe ose ekipe. Të jesh në gjendje të pranosh kur nuk di diçka ose që perspektiva jote mund të mos jetë e drejtë (edhe nëse kjo është ajo që besojnë shumica e njerëzve) u lejon anëtarëve të grupit të punojnë së bashku në mënyrë më efektive për një problem, sepse nuk kanë frikë nga konflikti; në vend të kësaj ata e kuptojnë se sa e rëndësishme është që zëri i të gjithëve të dëgjohet në mënyrë që të gjithë të mund të mësojmë nga përvojat e njëri-tjetrit.
Ndershmëria dhe përulësia shkojnë dorë për dore këtu: të qenit i sinqertë për të thënë “nuk e di” na lejon të gjithëve hapësirë brenda bisedave ku mund të bëjmë gabime pa u ndjerë sikur e kemi bërë budallallëkun tonë; ndërkohë, të qenit mjaftueshëm të përulur për të pranuar gabimet tona na lejon hapësirë brenda bisedave, në mënyrë që askush të mos ketë fuqi mbi idetë e dikujt tjetër thjesht sepse idetë e tyre janë vërtetuar të gabuara më parë! Këto cilësi janë komponentë thelbësorë të të menduarit kritik, sepse pa to nuk do të kishte në të vërtetë ndonjë shkëmbim kuptimplotë midis njerëzve – thjesht do të përpiqeshim të mos pajtoheshim shumë me njëri-tjetrin!
Njerëzit të cilët janë të aftë në të menduarit kritik janë të mirë në përgatitjen për atë që mund të ndodhë më pas në çdo skenar.
Të menduarit kritik është aftësia për të menduar dhe analizuar informacionin, idetë dhe situatat në mënyrë të qartë dhe logjike. Njerëzit të cilët janë të aftë në të menduarit kritik janë të mirë në përgatitjen për atë që mund të ndodhë më pas në çdo skenar.
Njerëzit që janë mendimtarë të mirë kritikë mund të arrijnë këto gjëra:
Kuptoni çështje komplekse dhe merrni vendime më të mira bazuar në prova
Shpjegoni se si funksionon diçka ose çfarë do të thotë
Shihni përmes shpërqendrimeve në mënyrë që ata të mund të fokusohen në idenë kryesore të një argumenti ose informacioni
Ka shumë përparësi për të qenë një mendimtar i aftë kritik, duke përfshirë suksesin si në akademikë ashtu edhe në jetë!
Të menduarit kritik është një aftësi që mund të mësohet, praktikohet dhe përmirësohet. Është një aftësi që është jetike për suksesin në shkollë dhe në punë. Mendimtarët kritikë kanë më shumë gjasa të gjejnë zgjidhje për problemet, të marrin vendime të mira, të zgjidhin probleme komplekse dhe të mendojnë në mënyrë krijuese sesa ata që nuk e kanë këtë aftësi. Procesi i të menduarit kritik përfshin të mësuarit se si të bëni pyetje dhe të njihni supozimet, si dhe të vlerësoni provat në mënyrë objektive.
Aftësia për të menduar në mënyrë kritike do t’ju ndihmojë të arrini sukses në akademik, rrugën tuaj të karrierës ose jetën në përgjithësi!